De uitgever zelf over... Goud-Elsje verlooft zich

Het is al meer dan twintig jaar geleden, dat ik dit deel uit de serie kocht op een rommelmarkt. De bibliotheek van Wijchen had een kraampje gehuurd om hun afgeschreven boeken alsnog aan de man / vrouw te brengen. Zelf zat ik pas net op de bibliotheekopleiding en ik herinner me, dat we toen nog een heel gesprek over Het Vak hebben gevoerd, daar aan de kraam. Ik kocht destijds een nieuwere druk, met een omslag van Reint de Jonge en binnenillustraties van Rie Reinderhoff. In die vorm zou ik de serie ergens in de jaren negentig ook compleet krijgen.

Een jaar of vijf, zes geleden deed zich ineens iets merkwaardigs voor. De oudere drukken, in linnen,
met ook een omslag en bandillustratie van Rie Reinderhoff, waren lang onbetaalbaar geweest, in mijn ogen. Of, beter gezegd: ik had het er niet voor over. Tot rond 2010 ineens die oude drukken óók voor een heel schappelijk prijsje werden aangeboden. Ik besloot, om alle tien de nieuwere edities te vervangen voor oudere. Ze hadden lang niet allemaal het omslag nog, maar dat vond ik ook niet erg.

Ik kom ze nog altijd tegen, soms schappelijk geprijst. En zo scoorde ik dus onlangs het tweede deel voor de derde keer. Ditmaal én in oude druk, én met een omslag, dat afwijkt van de bandillustratie. Op het omslag staat een dromerige Els, met op de achtergrond de schaduw van een man en profil. Op de rug diezelfde profieltekening van een man en Els, die er tegen aan leunt. Die afbeelding van Els is ook op de rug van de bandtekening gebruikt. En op de uitgewerkte illustratie voor op de band. Els in de arm van haar verloofde Taco, op weg naar wat hun huis zal worden.

Het is een beetje misleidend allemaal, omslag, ruggen en band. De titel ook. Want ja, Els Berkhout verlooft zich, maar pas in het allerlaatste hoofdstuk. De overige vijftien hoofdstukken vormen, wat destijds op het boekhoekje van mijn eerste afgeschreven bieb-editie als annotatie vermeld stond. De weg naar volwassenheid, waarin Els de problemen van zichzelf en van anderen steeds beter leert begrijpen. Die recensent van de bibliotheek heeft destijds het boek inderdaad gelezen, toen hij / zij dat neerschreef. Of de uitgever en Rie Reinderhoff dat ook gedaan hebben? Of moest het vooral goed verkopen? Werd er daarom voor deze titel gekozen, en voor een dergelijk omslag?

Aan de binnenkant van het omslag staat op de linkerflap een korte omschrijving. Waarschijnlijk gemaakt door de uitgever, als reclame. We vinden Goud-Elsje in een boekhandel, waar ze zich ook al door haar eigen talent goed op haar plaats voelt, zo begint het. Bedoeld wordt: Els wilde leeszaal assistente worden, maar daar hadden ze thuis het geld niet voor. Ze moest gaan werken en vond via haar buurjongen Taco een baan in een boekhandel. Zelf schrijft ze ook graag. Door t contact met de liefde in t leven ontwaakt er iets bij Els. Er doen zich echter nog heel wat moeilijkheden voor, maar het jonge geluk in haar leven wint het en zij verlooft zich met de sympathieke Taco. Pas als Els een aanzoek van een oud schoolgenoot krijgt, beseft ze dat ze van haar buurjongen houdt. Een volgend mogelijk aanzoek van een kennis wijst ze daarom ook af.

Taco, zo gaat de omschrijving verder, is een jonge dokter, met wiens familie zij in Lugano een vakantie mag doorbrengen. Dat is al eerder in het boek gebeurd, dan de verloving. En het is niet dankzij Taco dat ze in Lugano zit, maar dankzij haar vriendin Lotty, bij wie ze mag gaan logeren. Taco's ouders besluiten daarop bij wijze van vakantie met haar mee te reizen en een paar weken in het nabijgelegen Teserete te gaan logeren. Daar zoekt Taco hen op.

Maar als je het zo feitelijk zou hebben weergegeven, was het boek vast minder verkocht dan dat het uiteindelijk zou gaan doen. Het verscheen in 1948 en het zou tot 1990 worden herdrukt. Zeventien keer. Ik bezit de tiende druk. Toen meldde de uitgever al, dat er meer dan 100.000 boeken van de totale serie waren verkocht. Hoeveel het er uiteindelijk zijn geworden, heb ik niet kunnen achterhalen. Misschien wel het dubbele. Dat wil toch wel wat zeggen.

Woordenboek automatisering

Het is, aldus het Woord vooraf, uitgevoerd in handig zakboekjesformaat. Handig, want: U kunt het dus altijd bij de hand hebben om snel de betekenis van een bepaald begrip op te zoeken. Vertalingen en verklaringen van Engelstalige begrippen, op het gebied van automatisering, anno 1985. Om helemaal volledig te zijn, aldus de ondertitel: Vertalingen en verklaringen van Engelstalige begrippen en afkortingen op het gebied van computers, telecommunicatie en kantoorautomatisering.

Het begon allemaal net een beetje 'in' te komen die computers, dus dit soort boekjes, uitgegeven door de Koninklijke PBNA, waren heel gewild. Mijn exemplaar scoorde ik vorig jaar tijdens de boekenmarkt van Deventer, als oud exemplaar van de bibliotheek. Maar ik denk, dat het overal stond, dertig jaar geleden. Want zo oud is het dus ondertussen al. En als er ergens veel veranderd is, dan is het wel op het gebied van computers, telecommunicatie en kantoorautomatisering. Wordt het eigenlijk nog wel zo genoemd? Het is iets vanzelfsprekends geworden. Computers en wat daar allemaal bij komt kijken, het is er gewoon.

Zes jaar na het verschijnen van dit boekje begon ik aan de bibliotheekopleiding. En ook daar maakte het vak informatica, zoals het intussen was gaan heten, de dienst uit. Ik heb zelfs nog een werkstuk over kantoorautomatisering moeten maken, wat in die paar jaar tijd een gigantisch vakgebied was geworden. Een niet te overzien vakgebied zelfs, waarbij het al snel de vraag werd: wát willen we dan van kantoorautomatisering onderzoeken?

Dat informatica, het veranderde elk leerjaar van vorm en inhoud. We begonnen met dwarsdoorsnedes van een fax en een printer, met WP5.1, dBase 4 en programmeren in Pascal. Dat werd van tafel geveegd, want programmeurs hoefden we niet te worden. Toen werd het: structuur- en stroomdiagrammen maken. Heette het niet SDW? Ik ben het gelukkig allemaal al weer vergeten. Omdat het elk jaar weer tijd was voor iets volkomen nieuws, mócht ik alles ook meteen weer vergeten. Behoorlijk frustrerend, als je voor een tentamen zakt, waarvan de lesstof een jaar later al weer achterhaald was. Ik moest het weer vergeten, zodra ik het tentamen had gehaald. Want het was achterhaald. En achterhaald zou mijn kennis blijven. Ook toen ik gediplomeerd van school ging.

Ergens rond de eeuwwisseling heb ik nog een Woordenlijst Internet van het web geplukt en geprint. Dat was in de tijd dat websites bouwen in de mode kwam en ik, als informatiespecialist, toch ook wel iets van de techniek er van wilde weten. Maar ook dat werd na een paar jaar onbegonnen werk. En nu, nu heb ik steeds vaker heimwee naar dit soort boekjes, met beknopte overzichten. Gewoon op papier, niet digitaal, waar je door de vele links en banners steeds weer afgeleid wordt. Wat zocht ik nou ook alweer? Waarom ben ik hier terecht gekomen? Geen idee, wat ik hier nou kwam doen. Die vragen had je niet, anno 1985, met een boekje als dit. Je wist waar je naar op zoek ging, als je het open sloeg.

Ik bezit de eerste druk. In 1988 werd er al een derde, geheel herziene druk uitgegeven. Tien jaar later verscheen het op CD ROM, met als ondertitel: CD-ROM voor de automatiseringspraktijk. Om in 2000 nogmaals te worden uitgegeven, nu met als ondertitel: CD-ROM voor de taalpraktijk. Die editie verscheen jaarlijks, zo meldt de kb-catalogus, maar is tegelijkertijd niet verder verschenen. Het was dus de intentie, om het jaarlijks te laten verschijnen. Maar dat is er niet meer van gekomen.

Zo'n titelbeschrijving alleen al, zegt heel veel, over hoe het vakgebied veranderde. Hoe een boek in drie jaar tijd totaal verouderd kan zijn, wordt vervangen door een CD-ROM om beter op de actualiteit in te kunnen springen, totdat ook dat niet meer lukt. Waarschijnlijk houdt nu iedereen zijn automatiseringskennis bij zoals ik dat doe: heel veel proberen. Als als je tijd en zin hebt, tenminste. En anders maar laten voor wat het is. Zonder te weten wat iets betekent, waarom het zo werkt of juist niet. Het valt allemaal niet meer te volgen, zo snel als het gaat. Dat moet je ook niet willen.

Smullen bij STOK

Nee, dit wordt geen recensie over een restaurant. Dit gaat gewoon, net als altijd over boeken. Oude meisjesboeken. En over de boekenmarkt van Deventer. Want het is weer de eerste zondag in augustus geweest, dus hij was er weer, de grootste boekenmarkt van Europa. De 27e editie, aldus de website. Daarvan maak ik er al dik twintig mee. Want ik ben bezoeker sinds 1992, al weet ik zo niet uit mijn hoofd of ik ook echt alle jaren ben geweest. Maar veruit de meeste jaren wel. Eerst met mijn vriend, later met mijn man, wat overigens drie verschillende personen zijn geweest. Met de auto, met de trein en weer met de auto.

Ik heb de markt zien veranderen van een smoezelige boekenwurmenverzameling - geen deodorant, geen schone kleren, niet geschoren, u kent ze wel- tot een grote collectie verantwoorde dames omdat het even in de mode leek om boeken te lezen. De dames in de categorie: ik heb alleen maar op het gewicht gelet. Klinkt vast ook heel bekend. Wat het de laatste jaren is? Dat weet ik niet precies. Nog een enkele smoezelige boekenwurm, gelukkig geen verantwoorde dames meer. Het is vooral minder geworden. Niet alleen aan bezoekers, de laatste jaren ook qua aanbod.

Rijen en rijen Suske en Wiske stripboeken, de onvermijdelijke Arendsoog-serie, Pinkeltjes bij honderden tegelijk. En als ze dan al iets in mijn verzamelgebied bij zich hebben, zijn het de veilige, veelgevraagde veelschrijvers. Sanne van Havelte, Cissy van Marxveldt en Leni Saris. En daarbij had ik ook voortdurend last van de miscommunicatie tussen mij en de handelaar aan de overkant van de kraam. Want de laatste jaren gaat het steeds vaker zo:

Je ziet een mooi boek, passend in de verzameling. In een kringloopwinkel of op de kofferbakmarkt zou ie € 1 doen, of zo. Maar je denkt bij jezelf, dit is Deventer, dit is handel, hier denken ze dat ze goud hebben, dus er zal wel iets van € 7,50 gevraagd worden. En dan open je zo'n boek en lees je in de rechterbovenhoek met potlood: € 15. Dat idee. En het overkwam me de laatste jaren niet één keer, maar wel bij tien verschillende boeken. En ja, daar word ik chagerijnig van. Het is niet, dat ik het dan persé voor die ene euro zou moeten hebben. Maar dat het dan schaamteloos 15 keer zo veel moet zijn, daar kan ik niet tegen!

Dit jaar gingen we dus weliswaar naar de boekenmarkt Deventer, maar met een plan de campagne. We zouden alleen nog maar kijken in de kelder van de bieb, want daar was het altijd leuk scoren. En daarna nog op ons gemak snuffelen tussen de ansichtkaartkramen voor manlief. Zo gezegd zo gedaan. Ik scoorde ook dit keer weer goed bij de bieb. De meneer bij wie ik afrekende tipte me, dat er binnen nog veel meer kinderboeken te koop waren. Ik zag er inderdaad veel kinderboeken, maar ook een vitrine, met een bordje er bij. Het was van STOK, Stichting het Oude Kinderboek: alle dubbele exemplaren vandaag in de verkoop, stond er op.

Die vitrine besloeg precies mijn verzamelingsgebied, dus wij de trap op naar boven. En we werden niet teleurgesteld. Het werd ouderwets stapelen, allemaal voor, jawel, € 1 per stuk. 'Ik hoef u niet te vragen of u wel geslaagd bent', zei een vriendelijke dame toen ik uiteindelijk een hele stapel voor naar neus bij de kassa deponeerde. Ja, ik was zeker geslaagd. Wat heet. Het was gewoon smullen. Natuurlijk wil ik wel een foldertje. Ik kende STOK nog niet, maar dat moest snel veranderen.

Ze verkopen niet alleen hun dubbele exemplaren ten bate van hun stichting. Ze lenen ook oude kinderboeken uit. En de collectie is opgenomen in de catalogus van de bibliotheek. Je hoeft er niet eens lid van te zijn om 'm te kunnen doorbladeren. Het trefwoord Borrebach leverde maandag al meteen 730 treffers op. Geweldig. Dat ik hier toch al die jaren aan voorbij ben gegaan.

Het was mooi weer, afgelopen zondag. En we vonden uiteindelijk nog wat ansichtkaarten ook. Alle andere kramen hebben we inderdaad gelaten voor wat ze waren. Het zou het toch niet meer halen bij de twee goedgevulde tassen van STOK. Volgend jaar weer!