28 maart 2010

Ankie

In het tweede deel van de Goud-Elsje serie ontmoet Els op weg naar haar vakantie adres de familie Tjallinga. Dokter Uco, 'jong, lang en heel blond', getrouwd met Ankie, voorzien van 'grappig onregelmatig geplaatste tanden en mooie diepblauwe ogen'. Twee zoontjes hebben ze. Fokke van vier en Leo van twee. Els reist met haar buren, dokter Auke en mevrouw Marijke Schaafsma. De ouders van haar latere man Taco.

De vader van Uco is architect en blijkt een oude vriend van dokter Auke. En omgekeerd blijken Uco en Ankie vlak bij de zoon Taco te wonen, die ook weer arts is. Ja, de wereld is genoeglijk klein, aldus dokter Auke. En Els vindt het gezin ook zo aardig. Ze hoopt ze nog eens terug te zien. Dat gebeurt ook. Tot en met deel 5 komen Uco en Ankie in de serie voor, zijnde vrienden van Taco en Els en uiteindelijk voorzien van drie zonen en een dochtertje, dat aan wiegendood sterft.

Het verhaal van Ankie heeft Max de Lange later als spin off gebruikt, want het is later uitgegeven als de Goud Elsje reeks.

Ankie Horsman is lerares aan de huishoudschool en vind een baan, buiten hun dorp. Ze gaat op kamers bij de familie Tjallinga. Vader Tjallinga is een vriend van vader Horsman en hij en zijn vrouw hebben enkel zonen. Gerlof, Uco, Meindert en Jurjen.

Gerlof verlooft zich al heel gauw met Puck, een nichtje van Ankie. En het duurt niet lang, of Uco verliest zijn hart aan Ankie. Maar zoals het altijd gaat, in de boeken van Max de Lange, het is niet zo maar patsboem raak. Anders dan de meeste andere meisjesromans, moet hier liefde wel degelijk groeien. Er is zelfs een kaper op de kust, in de vorm van Ru Siderius, een collega van Ankie.

De school heeft een moederlijke, nog niet zo oude directrice, Machteld. En dan is er Juleke, Ankie's vriendin, die zich met firmant Koen Ros verlooft. Natuurlijk is er een jong en sympathiek dominees echtpaar. Ook die komen vaker voor in de boeken van Max. Net als de beschrijvingen van de natuur in Friesland, waar Max zelf geboren en getogen is. Er is een vakantie naar Limburg en eentje naar Oostenrijk.

Er is leed, in de vorm van een overleden moeder en een bijna aan longontsteking bezwijkende vader Horsman. Maar er is ook veel lief. Want natuurlijk komt eerst voor Ru de liefde om de hoek kijken, waarna ook Ankie zich durft te geven aan Uco. En vader, vader wordt natuurlijk ook beter.

De pers heeft dit boek zeer geroemd, wat blijkt uit onderstaande recensies, zo meldt het omslag. Mooi, vlot geschreven Christelijk boek voor meisjes. En het valt ook al jaren bij een katholiek meisje in de smaak, zou ik er persoonlijk aan toe willen voegen.

02 maart 2010

Encyclopedie voor iedereen

De eerste druk was van 1933. De derde, 'geheel herziene en uitgebreide' druk van 1937. Mijn tweede druk moet er dus ergens tussen in zitten. Ik vind geen jaartal in het colofon, en kon de editie ook niet in de catalogus van de Koninklijke Bibliotheek vinden. En als het daar niet in staat, staat het nergens, zo leerde ik vroeger op de bibliotheekopleiding al.

De encyclopedie voor iedereen dus. Slechts een band groot, samengesteld onder leiding van Jan Kooy en uitgegeven door De Haan in Utrecht en Kluwer in Deventer. Alfabetisch in trefwoorden. Niet in pagina's, maar in kolommen. Twee per pagina, in totaal 1770. In oude spelling begint het voorwoord als volgt: In de Nederlandsche taal ontbrak tot dusverre een naslagwerk van handig formaat, dat door zijn geringen omvang op geen schrijftafel en in geen huiskamer in den weg lag. dat desnoods in den zak kon worden meegenomen, maar dat nochtans door de alomvattendheid van zijn inhoud geen aanspraak mocht maken op den naam van Encyclopedie.

De KB catalogus leert mij verder dat het boek nog een negende druk heeft gekend, uitgegeven in 1978. De oorspronkelijke samensteller en redacteuren zullen toen al wel lang overleden zijn geweest. Bovendien was het in de jaren zeventig juist mode een encyclopedie van formaat in huis te hebben. We hadden zelfs speciale eikenhouten wandmeubels, om onder andere de Winkler Prins goed zichtbaar in te kunnen stallen.

Dit exemplaar zou op de bibliotheekopleiding geen encyclopedie genoemd zijn, denk ik. Eerder een Woordenboek met plaatjes. Want de omschrijvingen van de afzonderlijke trefwoorden zijn wel heel erg summier. De afbeeldingen zijn hoofdzakelijk in zwart wit, maar dat kan ook uit kostenbesparing zijn geweest. Kleurendruk was duur in die tijd, en dan zou de encyclopedie immers niet meer 'voor iedereen' kunnen zijn.

Wat er in staat? Van alles eigenlijk. Alfabetisch, uiteraard. Het begint steeds met de letter in kwestie en daarna de andere woorden, elk ook weer alfabetisch. Aagten is bijvoorbeeld het nonnenklooster in Delft, een Jaar een tijdvak waarin de aarde om de zon loopt en Ra een scheikundig symbool van radium. Verder is het vooral een nostalgisch kijk- en bladerboek, met de werking van een televisie en een radio schematisch uitgebeeld, foto's van het snelste stoomschip van het moment, de snelste Duitsche trein tusschen Hamburg en Berlijn en foto's van de sport hardloopen, dat we toen nog met twee o's schreven.

Nee, anderhalve meter encyclopedie heb ik niet in mijn kast. Wel een paar oude exemplaren die de moeite van het bewaren waard zijn. Deze, bijvoorbeeld. Ongetwijfeld ergens op een rommelmarkt voor een paar centen op de kop getikt. Zo ben ik ook aan een Winkler Prins van voor de oorlog gekomen. Die bestond toen ook nog maar uit twee delen. Dat werden er uiteindelijk iets van zesentwintig. Ook leuk, zo'n voorloper. Daarover een andere keer.