29 december 2015

De toekomst tegemoet

Mijn verzameling is inmiddels al meer dan twintig jaar oud. Tussen 1995 en nu heb ik heel wat boeken aangeschaft, gelezen, weggegooid als ze bij nader inzien toch niet zo leuk bleken en vervangen voor exemplaren van betere kwaliteit. Veel van wat ik vind is inmiddels al gewoon geworden. Dat lees ik, schrijf ik in en berg ik op. Zo af en toe gebeurt het nog, dat ik iets speciaals vind. Zo'n boek waarbij ik met een lineaal en potlood in de bank plof en de ene na de andere zin aanstreep. Omdat het de tijd zo goed weergeeft.

De toekomst tegemoet vond ik gisteren, in een kringloopwinkel in Ede. Het lijkt een meisjesboek, maar dat is het niet. Althans, niet letterlijk. Geen verhaal van een jongedame die haar ideale heer tegenkomt. Wel een blik op de toekomst voor meisjes, anno 1957. De tweede druk. Nadat de eerste in 1940 verscheen werd het oorlog. En na de bevrijding was het chaos in scholenland, zodat pas twaalf jaar daarna een nieuw, degelijk naslagwerk kon worden uitgegeven. Het is een schitterend tijdsbeeld. Ik heb wat aan zitten strepen, intussen.

Want, zo staat al in de inleiding, van alle 100 meisjes zijn er 70 vóór hun vijfentwintigste getrouwd en daarmee voor de rest van hun leven huisvrouw of moeder. Vandaar dat het boek hoofdzakelijk daar over gaat. Een opleiding voor een meisje, het mag dan vanzelfsprekender zijn dan rond 1900, ideaal is het nog altijd niet. Het is onbegrijpelijk, dat zo veel meisjes tegenwoordig nog steeds veel meer werk maken van hun baantje, dan van hun taak en roeping als huisvrouw. Meisjes mogen bést naar het gymnasium of naar de HBS, zo staat er. Alleen in de praktijk blijkt, dat ze die toch nauwelijks afmaken. En als ze die al afmaken, kiezen ze voor een beroep waarvoor ze dat helemaal niet nodig hadden.

Het eerste gedeelte is een algemene beschouwing. Daar staat iets in over toekomstmogelijkheden voor meisjes, waarvan bij moeder thuis in de leer dus de meest ideale is, Iets over psychologisch onderzoek en iets over psychotechniek. Het tweede gedeelte heet Over ideële beroepen en opleidingen daartoe. Verpleegster, vroedvrouw, allerlei opleidingen voor in de huishouding, opleidingen kinderverzorging en opvoeding. Het zijn, kortom, de beroepen waar het meisje nog iets aan heeft, als ze later trouwt.

Het derde gedeelte zijn de toekomstmogelijkheden waar het meisje eigenlijk niets aan heeft, voor later. Het begint met de veelzeggende paragraaf Diploma!! En wat nu?, waarin het meisje beschreven wordt, dat eigenlijk geen idee heeft wat ze worden wil. En dan volgen, naast middelbare schoolopleidingen, de studies voor beroepen als journaliste, drogiste, tolk-vertaler en stewardess. Er is een groot hoofdstuk gewijd aan banen op kantoor. Waarin de schrijfster het niet kan nalaten, te melden, dat baantjes op kantoor vaak tegenvallen. Hoe veel brieven ze daar al wel niet over gehad heeft! Een dergelijk bezwaar maakt ze verder bij geen enkel beroep. Verpleegster of kinderverzorgster is iets wat je kunt of niet, je kunt altijd nog iets anders worden dan dat. Maar iets op kantoor...! Want wat heb je aan steno of boekhouden, als je eenmaal getrouwd of moeder bent?

Het eindigt met een vierde gedeelte. De adressen van de instanties voor allerlei opleidingen en testbureaus. Behalve geografisch ook onderverdeeld in Rooms-Katholieke, protestants christelijke en neutrale instellingen. Ja, het waren de jaren vijftig. Over die dertig vrouwen die voor hun vijfentwintigste niét getrouwd zijn, geen woord. Of over de vrouwen die, noodgedwongen, een baan moeten zoeken als ze getrouwd en moeder zijn, omdat het financieel  niet anders gaat. Iets wat ik in veel meisjesboeken al heb gelezen, maar het komt niet terug. Het is geen wonder dat zo'n tien jaar later de feministen begonnen te protesteren en dat ze er alle andere vrouwen in mee kregen. Dat er dingen bij wet werden geregeld. Want vrouwen en meisjes kunnen en willen heus nog wel wat anders dan huisvrouw en moeder zijn.

De toekomst tegemoet is behalve een fantastisch tijdsbeeld ook nog een heel geschikt naslagwerk, om te gebruiken bij het lezen van oude meisjesboeken. Alles over de toekomst na de lagere school staat er in. Toen was het voor de lezers vanzelfsprekend, bijna zestig jaar later, was het voor mij soms nog wel even puzzelen.Ik ben een stuk wijzer geworden. En alweer dankbaar, dat ik nu geboren ben, en niet in de jaren veertig.

14 december 2015

'n Bruid uit eigen land

De titel van het eerste deel uit de 1962 serie Zonne-reeks boeken klinkt veelbelovend. Het omslag ook. De korte samenvatting op het omslag mag er eveneens wezen. 

Pit Vidal, die altijd zo vol zorgen voor anderen is geweest staat plots eenzaam in het leven,  waarin de liefde aan haar voorbij lijkt te zijn gegaan. Haar ouderloos geworden neefje Jeroen, wiens opvoeding Pit op zich neemt, vult die eenzaamheid tot het ogenblik dat hij als volwassenen man nar Amerika trekt. Maar ook dan kan tante Pit het niet nalaten voor hem te blijven zorgen en ijverig zoekt ze naar " ' n Bruid uit eigen land " voor de jongeman... Gelukkig is er dan echter ook een man in Pits hart gekomen en begrijpt ze, dar het in liefdeszaken moeilijk valt te raden... Een boeiend en prachtig boek van deze bekende schrijfster.

Het is vooral een langdradig boek, wat pas halverwege de moeite waard wordt. Pip verliest als kind broertje Ewout. Daarna wordt ze met zus Annet verliefd op dezelfde man. Steven kiest Annet. Ze emigreren naar Indië, waar Jeroen geboren wordt. Het wordt oorlog, vader Vidal overlijdt, moeder wordt dement, Annet en Steven komen om in een kamp en zij krijgt de zorg voor Jeroen. 

Pit hoeft niet te werken voor haar geld, lijdt met dienstbode, tuinman en dokter plus apotheker op afstand een kluizenaarsbestaan. Moeder overlijdt. Zij kloekt over Jeroen. Pas als die het huis uit is, komt ze, als lerares Engels aan huis, wat onder de mensen. Maar wat hangt alles van toevalligheden aan elkaar.

Haar meisje op kamers werkt in de apotheek en blijkt het vriendinnetje van Jeroen in Amerika. Ze kennen elkaar nog uit de kamptijd. Jeroens moeder kent Annet. Pit's liefde Xander is een oud klasgenoot van Annet en zijn dochter Fried is weer een leerling Engels. 

Fried leert een violist kennen die weer de zoon is van een zangeres waar vader Xander van gehouden heeft. Pit krijgt een huwelijksaanzoek van de oude dokter, maar is ook al jaren de stille liefde van de apotheker, die dus op zijn beurt weer het meisje van Jeroen in dienst heeft. En uiteindelijk emigreert het allemaal naar Amerika, zo ongeveer.

Enfin. Verwarrend, te toevallig en langdradig. Zonder tekeningen, met omslag van Hans Borrebach.