29 september 2012

Goede raad

Dit is er weer zo eentje van voor de oorlog, waar nog over zoovele menschen wordt geschreven. En waar het voor ieder onzer hij zij groot of klein is, in plaats van voor ieder van ons, groot of klein.
Een ouderwetse spelling. Maakt het al meteen een stuk leuker, om door te bladeren.

De ondertitel luidt: geïllustreerde vraagbaak voor het huisgezin, samengesteld door practicus.
Waarbij practicus dan een synoniem is voor een redactie, bestaande uit een publiciste, een leerares aan het Haagsch Conservatorium, een oud redacteur van de Haagsche Post, een rechtsgeleerde, een letterkundig hoofdredacteur van het Weekblad "Vandaag", een leeraar Klein Seminarie en een Journalist. Alleen dat overzicht al, geeft aan dat het heel lang geleden is uitgegeven. Beroepen en tijdschriften, die al lang niet meer bestaan.

Het boek is opgedeeld in tien hoofdstukken en daarbinnen in trefwoorden. Die staan niet alfabetisch of systematisch gerangschikt, maar eerder willekeurig. Maakt het niet handig om iets in op te zoeken, maar misschien was dat de bedoeling van de redactie ook niet. Gelukkig staat er achterin dan wel een alphabetisch register, waarin alle trefwoorden zijn opgenomen. De lijst begint ook in dit geval weer met Aalbes - dit soort fruit kom je vaker als eerste woord in een handboek tegen - en eindigt met Zwemmende waren.

Het boek is in kolommen opgedeeld en het register verwijst dan ook naar de betreffende kolom waar het te vinden is. Wanneer je dan zo'n trefwoord terugzoekt, blijkt het weer niet per definitie een van de vetgedrukte trefwoorden te zijn, maar een woord dat, om een vakterm te gebruiken, freetext is gebruikt. Zwemmende waren bevindt zich dus 'ergens' in de kolom Goederenbeurs, voorafgegaan door Speculeeren en gevolgd door De bovenbouw. Kortom: lastig terugzoeken.

Tussen de tekst door staan een aantal zwart-wit foto's die op glanzend papier zijn afgedrukt, iets wat duur was, in die tijd. Elke foto heeft een onderschrift, wat ook weer prachtig proza oplevert: Een keuken van ideale indeeling en waarin niets ontbreekt, bijvoorbeeld, of De Amerikaansche wijze van tafeldekken: idividueele kleedjes onder de borden.

Op het register volgt nog een inhoudsopgave, waarin de tien hoofdstukken worden genoemd, met daarachter de verschillende thema's die er in worden behandeld. Maar dan weer niet uitputtend. Zo wordt het hoofdstuk Wij kennen andere menschen en weten met hen om te gaan gevolgd door de omschrijving: etiquette, feestjes, brieven, omgangsvormen, enz. Dat enzovoort blijkt het slot van elke omschrijving te zijn. Word je als lezer ook niet veel wijzer van.

Het boek eindigt met een reclame voor Kalzan. Het calcium natrium voedsel. Breng gezondheid in uw gezin. Kracht en gezondheid zijn de bron van harmonie en geluk. En zo gaat het nog een tijdje door in jaren dertig taal. Onder aan de advertentie staat een verwijzing naar hoofdstuk I in het boek: "Wij zijn menschen en houden lichaam en geest gezond".

Tot slot is er nog een reclame voor de K.N.A.C., ofwel de Koninklijke Nederlandsche Automobiel Club, aangezien de finantiëele voordeeelen van het lidmaatschap der K.N.A.C. het jaarlijksche contributiebedrag van fl. 25,- verre overtreffen, terwijl het entréegeld is afgeschaft. Zie ook hoofdstuk VII: "Wij ontspannen ons graag en doelmatig".

Het digitale boek der Nederlandse letteren heeft er nog scans en een ongecorrigeerd OCR bestand van opgenomen. Grappig.

15 september 2012

Annemieke-omnibus


Annemieke en de club van Jan-pak-an was een van de eerste meisjesboeken die ik las. Ik kreeg het als tweede hands exemplaar van mijn buurvrouw. Zij had het ergens als afgeschreven boek op de kop getikt. Het was 1983, en het boek was op dat moment toch al dik twintig jaar oud. Niet veel later vond ik in de bibliotheek de Annemieke-omnibus, die ik prompt leende. En bleef verlengen, om 'm aldoor weer te lezen. De club van Annemieke bleek het tweede deel van een reeks van vier te zijn. Naast Annemieke van Oven, Annemieke en het stekelvarken en Annemieke zwaait af.

Zo'n tien jaar later begon ik fanatiek te sparen. Anneke Bloemen, pseudoniem van A.M.G. Geurts-Govers, bleek, aldus de vakliteratuur, schrijfster van stereotype meisjesromans. Na Annemieke zou ze een serie over Polly schrijven (vier delen), daarna over Loesje (zes delen), vervolgens over Merel (vijf delen) en Wies (vier delen). Daarna, Anneke was inmiddels al wel twintig jaar bezig, volgden nog series over Tanja en Juultje. Ik zou ze bijna allemaal bij elkaar weten te sparen en ten slotte ook allemaal weer weg gooien. Omdat de vakliteratuur gelijk had, zo ontdekte ik na het lezen van haar verhalen. Het was stereotype en het kwam allemaal op hetzelfde neer. Dat ging vervelen.

Maar ooit is Anneke begonnen met Annemieke. En die omnibus heb ik laatst toch maar weer tweedehands aangeschaft. En herlezen, na zeker twintig jaar. Wat viel alles ineens weer op zijn plek. Vader Hans, die dokter is, en moeder Mies. Ans, de hulp in huis. Haar broers Frits, Jan, Hans en het nakomertje Bobbie. Hoe Annemieke hoort, dat ze een aangenomen kind is (eerste deel), veel vriendschappen sluit (tweede deel), kennismaakt met een jonge plaatsvervanger van haar vader (derde deel) en haar gymnasium-diploma haalt, waarbij tevens een blik in de toekomst wordt gegeven (vierde deel).

De serie zou in de jaren zestig in tekst ongewijzigd blijven, maar wel met modernere tekeningen en omslag, worden herdrukt. Om in de jaren zeventig, met alweer een gemoderniseerde omslag, opnieuw worden herdrukt. Ook nu bleef de tekst ongewijzigd. Uitgeverij Fontein gaf ze ook nog in pocketvorm uit.
Het moet met recht een succes worden genoemd.

Eenmaal in 1983 was ik zo dol op de omnibus, dat ik hem wel van de bieb zou willen kopen. Mijn moeder is nog voor me gaan informeren, of dat mogelijk was. Ik was elf en durfde het toen zelf nog niet aan de bibliothecaresse te vragen. Ze antwoordde dat het boek niet meer bij te bestellen was. Omdat het niet meer werd herdrukt.

Er is een tijd geweest, dat Annemieke en alle andere kopieën die Anneke Bloemen nog zou schrijven, veelvuldig op de rommelmarkt verscheen. Maar ook dat is nu over. Zou Anneke Bloemen eigenlijk nog leven? En uitgeverij Fontein, bestaat die nog wel?

Het verhaal van Annemieke werd nooit geïllustreerd door Borrebach en ze is ook niet zo onsterfelijk geworden als Joop ter Heul of Marijke Bovenkamp van Cissy van Marxveldt. Maar dat maakt mij eigenlijk niets uit. Dit is een van mijn eerste kennismakingen met het 'meisjesboek' geweest. En alleen dat al, maakt het boek bijzonder.


07 september 2012

Schaduw uit het verleden

Dit twintig jaar geleden uitgegeven boek is al zeker een jaar of tien veelvuldig te koop, in alles behalve een gewone boekhandel. Boekenvoordeel, De Slegte, Marktplaats, enzovoort. Mijn exemplaar kocht ik onlangs in een kringloopwinkel. Misschien is het een teken, dat een tweedehands boek zo veel in de verkoop te vinden is. Dat het in het reguliere circuit nooit echt goed verkocht is. Of dat de mensen die het ooit kochten, er nu weer vanaf willen.

Het verhaal, Schaduw uit het verleden,  is er een in onvervalste Taselaar-stijl. Met de bekende ingrediënten. Men neme: een knappe man, die al vroeg in het verhaal geïntroduceerd wordt. In dit geval heet hij Jordan Steenbergen. En vervolgens neme men een vrouwelijke hoofdpersoon die de knappe man niet kan uitstaan. Zij heet Kimm van Diepenbeek. Waarom Kim niet gewoon met één M wordt geschreven, geen idee. Het staat vreemd, zo met twee. Kennelijk heeft de uitgever er overheen gelezen of het geen bezwaar gevonden.

Misschien schreef Helen Taselaar de naam bewust met twee keer M, om deze te onderscheiden van die andere Kim, uit de Rode rozen voor Kim. Een boek van Helen Taselaar, dat ik al wel gelezen en in mijn bezit heb, maar nog niet in deze blog heb beschreven. De Kimm in dit verhaal heeft voor de verandering maar eens een paar jaar in Engeland gewoond. Daar willen ze nogal eens neerstrijken of op vakantie gaan. Josta, bijvoorbeeld, en Nienke. Julia gaat er heen.

Kimm heeft een zusje dat mannequin is. Net als Peggy en Ellen. Dit zusje heet Sonja en ze heeft trouwplannen met Laurens. De man, om wie Kimm ooit naar Engeland vluchtte. Het was eerst háár verloofde, voor hij zich met de veel knappere Sonja inliet. Maar nu, na zo veel jaar durft Kimm hen wel weer onder ogen te komen. Sterker nog, wanneer ze hem ziet, vindt ze hem eigenlijk oud voor zijn leeftijd geworden. Hij wordt al kaal en krijgt rimpels, terwijl hij nog geen dertig is. En hij is ook al geen man van daden, waar je als vrouw wat aan hebt.

Nee, dan Jordan. Om het verhaal nog iets meer streekroman te laten zijn, woont hij op een statig landgoed, De Olmenhof. Hij heeft er een kwekerij, maar hard werken hoeft hij blijkbaar niet. Hij is getrouwd geweest met het derde ingrediënt uit het verhaal, een jaloerse vrouw. Als de eerste vrouw van Vincent. Nee, mooi zijn en carrière maken moet je in de ogen van Helen niet willen doen, als vrouw. Lief moet je zijn, en onderdanig. Op de eerste plaats aan je echtgenoot, die teder maar ook heel veeleisend is.

Dan moeten er nog een paar ingrediënten bij. Een huishoudster, ter vervanging van  overleden ouders, of ouders die geen tijd voor hun kinderen hebben. Erwin had er een. En Edwin. Thierry. Peggy.  In dit geval is het Jordan, die wees is, maar het is al zo vaak voorgekomen, dat ik het niet eens meer uitschrijf, hoe veel mannelijke hoofdpersonen in deze verhalen al geen ouders meer hebben. Er moet nog een goede familieband bij, met een paar leuke broers, of zussen. In dit geval naast een zus, die bij nader inzien toch best aardig blijkt, ook al trouwt ze met je ex, twee broers, die ook nog eens goed bevriend met Jordan zijn. Jordan is dan ook de buurman van Kimm, zoals Dave dat van Elke was.

Er wordt weer een kind ten tonele gevoerd, Jesse, waar het eerder al Ronnie was, die het hart van de hoofdpersoon steelt. Er wordt gescheiden en als is dat nog niet mooi genoeg, ook hertrouwd en moeder geworden. Daarmee eindigt het verhaal. We zijn dan pas anderhalf jaar verder. In anderhalf jaar tijd dus je zus met je ex zien trouwen, de man van je dromen zijn echtscheiding laten doorzetten, zelf trouwen en een kind krijgen.

Met Schaduw uit het verleden bewijst deze populaire auteur andermaal in dit genre een topschrijfster te zijn, aldus de uitgever op de achterflaptekst.

De auteur bewijst andermaal veel te kunnen putten uit bestaand materiaal, wat mij betreft. Het zijn Kluitman Pockets met een beetje streekroman-jus. Bij kinderboeken gaat zulke fictie er nog wel in, maar voor een echt volwassen boek had Helen toch best wat kritischer naar dit manuscript mogen kijken. Of de uitgever. Maar die zag waarschijnlijk graag een bekende naam verschijnen in haar fonds. Wie weet, zag Kluitman er wel geen brood meer in, in dit manuscript en heeft ze het daarom naar Westfriesland opgestuurd. Dat soort dingen lees je niet op een achterflaptekst. Maar het zou heel goed kunnen.