Van jou hield ik teveel

Een tijdje geleden schreef ik een blog over Copyright. Leuk als mijn teksten gebruikt worden, maar laat even weten waar ze vandaan komen, zo meldde ik toen. De hint is opgepakt, zag ik. De pagina linkt nu keurig door.

Ik kwam er achter, omdat ik opnieuw een blog over een boek van Max de Lange wilde gaan schrijven. Ze besloot zich in de jaren zestig toe te gaan leggen op verhalen voor volwassenen, die het etiket streekroman opgeplakt kregen. Ik heb er een aantal van tweedehands gekocht. En nadat ik ze had gelezen, ook weer weg gegooid. Moeilijk leesbaar. Ze bleven niet 'hangen', zoals ik dat normaal altijd heb met een verhaal.

Blijkbaar had ik toch nog niet alles van haar weten te vinden. Het boek wat ik vorige week in een kringloopwinkel vond, kende ik nog niet. En het is beslist wel blijven hangen. Het gaat over Barbara, een vrouw van middelbare leeftijd, moeder van drie zonen, getrouwd met een Friese advocaat, die tevens een grote boerderij bezit. Ze krijgt een uitnodiging voor een receptie van haar oude werkgever, waar ze voor haar trouwen werkte. Die uitnodiging laat haar met een plof ruim dertig jaar terug in te tijd gaan.

Naar Lode IJssels, de zoon van de onderwijzer. Vrolijke flierefluiter, die geen enkele school heeft afgemaakt en ook te lui is, een boekhouddiploma te halen. Hij is haar verloofde, maar iemand die zo weinig in zijn mars heeft, is haar eigenlijk niet waard. Op advies van haar ouders zet ze een punt achter de relatie. Hij reageert met een nieuwe vriendin. Het wordt oorlog, ze raakt betrokken bij het verzet en trouwt vervolgens net na de oorlog met deze verzetsstrijder. Maar Lode keert nog regelmatig terug in haar dromen.

Ze wil hem niet meer terug, toch denkt ze elke keer opnieuw aan toen. En schaamt zich dan daarvoor. Pas als ze gehoor geeft aan de receptie, terug gaat naar daar waar ze destijds woonde en zelfs Lode op die receptie treft, weet ze dat ze het verwerkt heeft. Het is allemaal lang geleden, niets is meer zoals het was, en ze is toch veel gelukkiger af met Age. Dat wist ze eigenlijk altijd al wel.

Het is voor een groot gedeelte het verhaal van juffrouw Huisman, omgewerkt tot een nieuw boek. De zus van de werkgever van Els Berkhout. Alleen trouwde juffrouw Huisman niet en speelde dat verhaal voor de oorlog. Hoe een fragment de inspiratie vormde voor een eigen verhaal, in een andere tijd. Soms met andere namen, maar niet altijd. Zo werkt de fantasie van een schrijver. Dat is wat nog het meest bleef hangen aan dit verhaal. Max de Lange moet het op de achtergrond nog in haar hoofd hebben gehad en besloten, het opnieuw, maar nu gedetailleerder, op te schrijven en aan te bieden.

Dit boek bewaar ik dus wel. Omdat het verhaal van juffrouw Huisman al mooi was, toen ik het voor de eerste keer las. En omdat het weer een beetje meer inzicht geeft in de werkwijze van een auteur. Daar kan ik, als would be writer niet genoeg over te weten komen.

Jils roeping

Jil is de jongste dochter van Tim en Miek Huizinga - ter Hegge. Het gezin verhuist, om gezondheidsredenen van vader Tim, van Friesland naar de Veluwe. Terug naar daar waar het ooit begon. Jil maakt er kennis met Thijs Jonkers, de zoon van de dierenarts. Ze vertelt hem van haar ideaal: een dierenasiel stichten. Thijs wil juist een kinderziekenhuis laten bouwen. Twee verschillende idealen, met een liefde daartussen. Uiteindelijk overwint die liefde natuurlijk alles. Einde.

Als dit laatste deel wordt uitgegeven, is het 1966. Schrijfster Sanne van Havelte is inmiddels 77 jaar en het schrijven ging haar niet zo makkelijk meer af. Haar laatste manuscripten werden door haar uitgever zelfs een aantal malen terug gestuurd, omdat ze niet tevreden waren met het verhaal en met name het slot er van. Of Jils roeping uiteindelijk wél een geslaagd boek is geworden?

Te oordelen naar het aantal herdrukken in elk geval wel. Het werd toegevoegd aan de serie, die vervolgens weer in zijn geheel opnieuw werd gedrukt. Vergeleken met andere boeken komt het verhaal er slecht af: de inhoud is onecht en sentimenteel en de stijl is rommelig en onzorgvuldig. De recensie van deel dertien is minstens zo duidelijk als die van het twaalfde deel. Om het knusse, wensvervullende sfeertje geliefd bij meisjes en vrouwen, maar het verhaal doet de realiteit geweld aan.

Precies dat. Dames lezen nu eenmaal graag knusse verhalen in een wensvervullende omgeving. En als meisjes eenmaal vrouwen zijn, realiseren ze zich ook meestal wel dat de realiteit anders in elkaar steekt. Want liefde overwint heus niet alles. En je komt elkaar ook echt niet op het juiste moment tegen. Er moet soms een hele strijd gestreden worden, veel rauwer en feller, dan dat Sanne het hier neerschreef.  

De omslag van Jils roeping werd in eerste instantie verzorgd door Robert Nix. De uitgever maakte van de gelegenheid gebruik om alle eerdere delen ook van een door hem verzorgd omslag te voorzien en opnieuw uitgegeven. Die naam, zou het een pseudoniem zijn? Als dat zo is, heeft hij zijn naam goed gekozen. De omslagen zijn inderdaad niks. Maar dan met ks. Hoe is het mogelijk, dat een uitgever een stel boeken dat zo goed verkocht voorzien van zoiets lelijks op de markt kon brengen?

Misschien dat Sanne van Havelte het allemaal niet eens bewust meer heeft meegemaakt, die uitgave. Ze overleed in 1968 aan de gevolgen van ouderdom. Was ze nog een paar jaar langer blijven leven had er aan deze serie nog gerust een veertiende deel toegevoegd kunnen worden. Maar zover kwam het niet. Na dit boek zou er nog een laatste volgen, waarin zestien korte verhalen staan. Misschien is het wel postuum uitgegeven. Als eerbetoon. Wordt vervolgd. Misschien. Want deze laatste delen van de schrijfster waren niet echt om aan te bevelen. 

Terug naar de lagere regionen

Het is geen titel van een boek, maar een zinsnede uit de IDIL, de samensteller van boekrecensies voor katholiek Nederland. Bedoeld wordt waarschijnlijk: we gaan terug naar de minder verantwoorde boeken. Leuk om te lezen, maar niet om er per sé beter van te kunnen worden. De meisjeslectuur. De boeken voor jonge vrouwen. En dat vanuit een Rooms Katholiek standpunt. Iets wat in die tijd nog net zo normaal was als de meisjesboeken zelf.

Ik meldde het al eerder, in een blog over schrijfster Max de Lange-Praamsma. Vandaag ontdekte ik, dat veel van die jaargangen IDIL inmiddels als PDF te lezen zijn, via Achter de rug. In veel opzichten een mooie website, trouwens. Dat doorbladeren van oude PDF's levert leuke vondsten op. 

Zo maar een pagina uit de jaargang 1959-1960. Besproken worden achtereenvolgens Mieke's vlucht van Hetty van Rijswijk, Ineke en Anneke verloofd van Netty Koen-Conrad, Weerzien van Han van Max de Lange-Praamsma en In glijvlucht naar het geluk van Hans Borrebach. Het eerste boek is een deel uit de Zonne-reeks, dat weliswaar in mijn boekenkast staat, maar waar ik nog geen blog over schreef. Daar kan ik dus nog geen vergelijking mee maken. De andere drie kwamen hier al wel  eerder voorbij. 

Over het derde deel van Ineke en Anneke zijn ze min of meer positief. Alle bladzijden gonzen van liefdesbedrijvigheid, zo staat er. Maar al met al is het toch wel amusant en bevat het zelfs religieuze elementen. Zij het dan sporadisch. Bedoeld wordt waarschijnlijk de passage over de gevaarlijke operatie, die pleegbroer / verloofde in spé Robert Verlooy moet ondergaan. Dat is een zaak die je zelf niet in de hand hebt, maar moet overlaten aan God. Daarom kon het boek er mee door volgens de IDIL.

Weerzien van Han, het negende deel uit de Goud-Elsje serie, heeft een bijzondere waarde, vindt men. Geen spannende avonturen, geen sentimentele verwikkelingen, maar dagen van kleine plichten en vreugden. Dat maakt de serie voor mij ook bijzonder. Nog steeds. Wel een waarschuwing voor de katholieke jonge vrouw. Het is, naar de smaak van de IDIL, wel wat al te vroom, godsdienstig en aangedikt. Wie daar echter doorheen kan lezen, heeft er een mooi boek aan. Klopt, wat mij betreft.

Het door Borrebach geschreven en getekend verhaal van Sylvia wordt met de grond gelijk gemaakt. Of, zoals ze dat zelf noemen: aan élk meisje ontraden. Ongeacht de levensovertuiging die ze aanhangt, wordt waarschijnlijk bedoeld. Vooral de laatste volzin is geweldig raak. Dit in soort vlotte teenager-taal, doorsprekt van te pas en te onpas gebruikte woorden, overigens in erbarmelijk geschreven prul, is een naïef, onmogelijk en amoreel, van lichamelijkheid doortrokken verhaal, dat we zonder meer afwijzen. Amen. Dat laatste staat er niet bij, maar in die stijl kan deze recensie beslist worden afgesloten. En ook hier moet ik ze gelijk in geven. 

Een heel decennium IDIL in PDF leverde nog veel meer leuke vondsten op. Wordt daarom vervolgd.