Toop en haar pupil

Dit verhaal is waargebeurd, aldus schrijfster Anna Hers in  het voorwoord. Het verhaal van baby Josje, die opgroeit in armoedige omstandigheden, is niet verzonnen. Ik betwijfel het, eerlijk gezegd.

Toop is maatschappijk werkster in de jaren twintig van de vorige eeuw. Wie ze is, waar ze vandaan komt, wat ze in haar vrije tijd doet, het komt allemaal niet ter sprake. Wel het gezin van Klaas en Marretje, waar Josje wordt geboren. Een vader die geen vast inkomen heeft en een moeder die haar kinderen sneller ziet sterven, dan dat ze ze op de wereld kan zetten.

Er zijn er al een paar overleden als Josje ter wereld komt. Halverwege het verhaal zijn er nog eens vier broertjes overleden en sterft Marretje zelf ook. Dertig en op. Moeder van wel tien kinderen, alles bij elkaar. Alleen de meisjes overleven. Aaltie, die met een boerenzoon trouwt. Marrigje, die in een atelier komt te werken en uit stelen gaat. En Josje, die gedeeltelijk door haar grootouders wordt opgevoed.

Vader Klaas hertrouwt snel, maar verliest toch het ouderlijk gezag over de kinderen uit zijn eerste huwelijk. En Josje belandt in een kindertehuis in Maastricht waar ze ook weer niet kan blijven. Dan wordt het oorlog en gaan opa en oma dood. Op bijna hetzelfde moment. De stad, die wordt beschreven is Rotterdam. Uiteraard komt het bombardement voorbij en vanzelfsprekend verliezen Josje en haar familie dan nog een paar dierbaren.

Het gaat over het kruideniers echtpaar, de kinderen in het volkshuis. De mensen in de buurt, "het Ervie". Er wordt dialect gesproken. Het gaat over de dokter en de apotheek. Er zijn passages uit de Bijbel die als bekend worden verondersteld. Beschrijvingen van rechtzaken. Om de kinderen, om misdrijven in de familie. Het is veel te veel om allemaal in één boek te stoppen. Loodzware kost met fraai foto omslag.

Was er werkelijk zo veel leed, zo veel armoe? Waarschijnlijk wel. Maar of er ook gezinnen bestonden waar zo veel kinderen overleden? Greep er dan niemand in? Geen woord over kerkbezoek of een hulpvaardige dominee. En geen woord over de wijze waarop Toop het allemaal moest verwerken. En dat moet ze toch heus gedaan hebben. Het verhaal sprak voor West-Friesland in elk geval nog genoeg tot de verbeelding om het te herdrukken in pocketformaat.